Astma jest przewlekłym schorzeniem zapalnym oskrzeli wywołanym najczęściej alergią, poza tym udział w jej wystąpieniu przypisuje się przewlekłymi zakażeniom wirusowymi lub bakteryjnymi, czynnikom zawodowym, nietolerancją aspiryny lub innych niesterydowych leków przeciwzapalnych.
Na całym świecie częstość występowania astmy w ostatnich latach gwałtownie rośnie. Obecnie wg danych Światowej Organizacji Zdrowia choruje 300 milionów ludzi, a w ciągu kolejnych piętnastu lat szacuje się, że liczba chorych wzrośnie o kolejnych 100 milionów.
Przyczyny wzrostu liczby chorych na astmę niestety nie są bliżej znane – wskazuje się tu na wzrost higieny i wyeliminowanie poprzez szczepienia czy antybiotyki zagrożeń, z którymi ludzie stykali się na co dzień. Wiadomo, iż astma jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, ale dziedziczy się tylko predyspozycję do wystąpienia choroby. Aby astma pojawiła się muszą zadziałać dodatkowe czynniki takie jak ekspozycja na alergen, infekcje, czynniki środowiskowe.
W 2006 roku z powodu astmy zmarło 225 tysięcy ludzi na świecie. W Polsce z powodu astmy co roku umiera około 1500 chorych – średnio co 6 godzin przypada jeden zgon. Najwięcej zachorowań obserwujemy w krajach rozwiniętych takich jak Wielka Brytania, Australia, Szwecja, Finlandia. Natomiast najniższe wskaźniki zachorowań – około 1% – występują wśród Eskimosów i Japończyków.
W Polsce na astmę oskrzelową cierpi jedno na dziesięć dzieci oraz co dwudziesty dorosły Polak. Szacuje się jednak, że na astmę może w Polsce chorować nawet 4 miliony osób. Ponadto u dzieci oraz osób do 40 lat astma jest obecnie najczęstszą chorobą przewlekłą i przyczyną inwalidztwa.
Astma jest w chwili obecnej chorobą nieuleczaną, ale prawidłowo leczona nie stanowi przeszkody w normalnym życiu. Z astmą można uczyć się, pracować, uprawiać sporty i realizować swoje marzenia.
Nieleczona lub źle leczona, jest przyczyną uciążliwych i męczących objawów, zaburza sen, ogranicza wydolność wysiłkową, ogranicza wykonywanie codziennych czynności, jest przyczyną częstych nieobecności w szkole, a w konsekwencji złych wyników w nauczaniu, jest przyczyną niezdolności do wykonywania pracy zawodowej, inwalidztwa a nawet śmierci.
Objawy astmy
Objawy mogące sugerować występowanie astmy
Astma jest chorobą o bardzo zróżnicowanym obrazie. Główną cechą tej choroby są zaburzenia przepływu powietrza przez oskrzela, co może powodować poniższe objawy, o zróżnicowanym natężeniu:
- świszczący oddech
- napady duszności
- uczucie ciężaru w klatce piersiowej
- męczący, zwykle suchy kaszel
- „gra w piersiach”.
Objawy te mogą wystąpić samoistnie, lub pod wpływem tzw. czynników prowokujących, z których najczęstszymi są wysiłek fizyczny, kontakt z alergenami, lub substancjami drażniącymi, infekcje, ale także zmiany pogody
W czasie ataku pojawiają się poważne problemy z oddychaniem, najbardziej uciążliwie w astmie ciężkiej. Objawy mogą ustąpić same lub w wyniku zażycia leków przeciwastmatycznych. Astmie towarzyszy także nadreaktywność oskrzeli, czyli nadmierna reakcja dróg oddechowych na bodziec będący dla osoby zdrowej obojętny (np. alergeny lub kontakcie z drażniącymi oskrzela czynnikami -zimne powietrze, zanieczyszczenia w tym dym tytoniowy, zapach kosmetyków, zapachy potraw).
Czynniki wywołujące astmę
Czynniki wywołujące astmę
- Alergeny (roztocza kurzu domowego, grzyby pleśniowe, sierści zwierząt, pyłki traw, zbóż, drzew, chwastów, pokarmy)
- Czynniki zawodowe (środki chemiczne, alergeny związki organiczne, w tym sierść zwierząt)
- Częste infekcje dróg oddechowych
Czynniki zaostrzające przebieg choroby
- Czynniki drażniące (dym tytoniowy, intensywne zapachy, dymy, zanieczyszczenia powietrza);
- Czynniki fizyczne (śmiech, płacz, wysiłek, zimne powietrze);
- Zakażenia dróg oddechowych;
- Czynniki emocjonalne;
- Leki (beta – blokery, niesterydowe leki przeciwzapalne);
- Inne (ciąża, menopauza, nadczynność tarczycy).
W leczeniu astmy, oprócz poprawnego stosowania leków, kluczowe jest dokładne ustalenie czynników zaostrzających przebieg choroby i, w miarę możliwości, ich eliminacja. Może to objąć unikanie kontaktu z alergenem, zmianę środowiska pracy w przypadku kontaktu z substancjami drażniącymi, modyfikację leczenia chorób współistniejących, czy ograniczenie ekspozycji na dym tytoniowy. Poszukiwanie czynników wpływających na przebieg choroby i potencjalnych metod ich eliminacji stanowi jeden z najważniejszych aspektów współpracy lekarz-pacjent w leczeniu astmy.
Rodzaje astmy
Ze względu na niejednorodny charakter astmy, która u różnych chorych może objawiać się na różne sposoby, astmę dzieli się na tzw. Fenotypy, czyli zespoły cech. Do najczęściej opisywanych fenotypów astmy należą:
- Astma alergiczna
- Astma niealergiczna
- Astma ciężka
- Astma otyłych
- Astma późna
Szczególną postacią astmy jest astma zawodowa – mówimy o niej wówczas gdy jej objawy są związane z wykonywaną pracą zawodową, gdy pojawia się po raz pierwszy w czasie pracy zawodowej i objawy nasilają się w miejscu pracy.
Niezależnie od powyższego podziału mówimy również o astmie wysiłkowej oraz aspirynowej.
Astma alergiczna
Alergie są przyczyną ponad 80% przypadków astmy u dzieci i powyżej 50% przypadków astmy u dorosłych. Astmie alergicznej często towarzyszą inne choroby alergiczne tj.:
- atopowe zapalenie skóry,
- alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa,
- zapalenie spojówek oczu.
Wyniki alergicznych testów skórnych są dodatnie, a w surowicy krwi można oznaczyć alergenowo swoiste przeciwciała IgE.
Przeciwciała IgE – przeciwciała (cząsteczki białkowe) produkowane przez układ odpornościowe w odpowiedzi na pierwszy kontakt z alergenem, wiążąc alergen inicjują kaskadę chorób alergicznych.
Testy skórne – to podstawowe badanie wykonywane w gabinecie lekarza alergologa. Ma ono na celu wykrycie potencjalnych alergenów uczulających pacjenta. Badanie polega na nałożeniu na przedramionach (w wyjątkowych przypadkach na plecach) kropli alergenów oraz dodatkowo dwóch substancji sprawdzających czy skóra pacjenta prawidłowo reaguje (kontrola ujemna i kontrola dodatnia) a następnie nakłuciu ich niewielkim nożykiem. Kontrola ujemna (rozpuszczalnik dla alergenów) w warunkach prawidłowych nie daje odczynu. Kontrola dodatnia (najczęściej roztwór histaminy) w warunkach prawidłowych zawsze daje pozytywną reakcję w postaci bąbla. Wynik badania jest odczytywany po kilkunastu minutach. Należy pamiętać, że dodatni wynik testu nie oznacza uczulenia.
Alergen to substancja powodująca u osób uczulonych na nią reakcję alergiczną, podczas gdy w tych samych stężeniach jest obojętna dla osób zdrowych.
Alergia to stan, w którym alergeny (np. pyłki roślin, pokarmy, odchody roztoczy, zarodniki pleśni, inne) wywołują reakcję obronną organizmu, co powoduje powstanie objawów i dolegliwości tj.:
- katar,
- łzawienie spojówek,
- kaszel, świsty przy oddychaniu, duszność = ASTMA,
- swędzące zmiany skórne = ZESPÓŁ ATOPOWEGO ZAPALENIA SKÓRY,
- objawy dyspeptyczne, bóle brzucha, wymioty.
Wśród najczęstszych alergenów prowadzących do powstania i rozwoju należy wymienić:
- Roztocza kurzu domowego
- Pleśnie
- Pyłki roślin
- Sierść
- Karaluchy
- Żywność
Astma niealergiczna
Objawy pojawiają się w związku z zakażeniem dróg oddechowych (wirusowym lub bakteryjnym). Przy astmie niealergicznej wyniki testów alergicznych są negatywne.
Polecana profilaktyka to:
- coroczne szczepienia ochronne przeciwko grypie,
- szczepienia przeciwko pneumokokom,
- w sezonie infekcyjnym (wiosna, jesień) unikanie dużych zbiorowisk ludzkich (kino, supermarket, środki komunikacji miejskiej),
- unikanie dymu tytoniowego i innych czynników drażniących oskrzela (intensywne perfumy, dezodoranty, farby, lakiery, miejsca z dużą ilością kurzu lub pyłu).
Astma ciężka
Astma ciężka trudna do leczenia jest postacią najrzadziej występującą, lecz obarczoną najpoważniejszymi powikłaniami i najgorszym rokowaniem.
Pacjenci, którzy cierpią z powodu trudnej/opornej na leczenie astmy:
- mają niską jakość życia z powodu częstych objawów i nieprzewidywalnych zaostrzeń astmy,
- mają ograniczoną aktywność życiową, często są niezdolni do wykonywania swojego zawodu,
- są szczególnie narażeni na poważne objawy niepożądane leków, zwłaszcza glikokortykosteroidów,
- bardzo często występują u tych pacjentów choroby współistniejące, takie jak refluks żołądkowo-przełykowy i zapalenie zatok przynosowych.
Na powstanie i rozwój astmy ciężkiej ma wpływ kilka czynników. Można tu wymienić przede wszystkim czynniki genetyczne, źle leczone lub w ogóle nieleczone infekcje lub ciężkie przeziębienie. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi astmy jest również tytoń – przy czym nie ma tu znaczenia czy jest to palenie czy bierne. Astma ciężka może także pojawić się u osób nadwrażliwych na aspirynę czy roztocza.
Astma ciężka według relacji pacjentów nie pozwala na przejście 200 metrów bez odpoczynku czy też codzienną aktywność w kuchni polegającą na gotowaniu czy też smażeniu. Roczny koszt leczenia chorego z ciężką astmą jest wielokrotnie wyższy niż pacjenta z astmą łagodną. Dlatego pacjenci ci wymagają specjalistycznej opieki i dostępu do nowych możliwości terapeutycznych i powinni mieć zapewnioną kompleksową opieką medyczną w wyspecjalizowanych do tego jednostkach. Podstawą opieki nad pacjentami chorującymi na astmę ciężką jest kompleksowa nad nimi opieka, gdyż u chorych tych często współistnieją inne choroby, których skuteczne leczenie warunkuje poprawę sytuacji zdrowotnej chorych. Chorzy ci poddawani są zabiegom operacyjnym z różnych wskazań, do których powinni być właściwie zabezpieczeni, a leki stosowane u nich z innych niż astma wskazań mogą wpływać na przebieg astmy. Dlatego tak ważna jest współpraca pomiędzy lekarzami różnych dziedzin w prowadzeniu takich chorych przy nadzorze całości leczenia przez alergologa bądź pulmonologa.
Astma ciężka jest ogromnym obciążeniem systemu zdrowia. W Europie średni koszt leczenia astmy ciężkiej jest 13-krotnie wyższy niż koszt leczenia astmy o zwykłym przebiegu. W Finlandii roczne wydatki związane z leczeniem 20% chorych, u których rozpoznano astmę ciężka stanowią aż 60% wszystkich kosztów ponoszonych przez państwo na diagnostykę i leczenie astmy. Istotny udział w tych wydatkach stanowią koszty leczenia szpitalnego, które jest najdroższe. W Stanach Zjednoczonych aż 51,2% wydatków na leczenie astmy stanowią koszty związane z hospitalizacją, 10,5% z pomocą doraźną, 18,4% z leczeniem ambulatoryjnym, a 19,9% to dotacje do leków.
Do niedawna leczenie ciężkiej astmy wiązało się z przewlekłym stosowaniem sterydów systemowych, obarczonych licznymi efektami ubocznymi. W ostatnich latach opracowano jednak nowe, doskonałe leki biologiczne, które dzięki programom lekowym dostępne są również w Polsce. Podawane w zastrzyku, raz na jeden-dwa miesiące, preparaty te umożliwiają kontrolę astmy ciężkiej eliminując gwałtowne ataki choroby, hospitalizacje, a przede wszystkim poprawiając jakość życia chorych i pozwalają na normalne funkcjonowanie nawet chorym z bardzo ciężkimi postaciami choroby.
Astma aspirynowa
U ok. 5-10% chorych na astmę (w przypadku astmy ciężkiej nawet 20%) po zażyciu leków z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych (pochodne salicylanów) pojawiają się objawy niepożądane pod postacią napadu astmy, nieżytu nosa, pokrzywek i obrzęków naczynioruchowych a nawet wstrząsu anafilaktycznego.
Objawy pojawiają się zwykle po 30-120 min od zażycia leków, ale mogą wystąpić nawet do 24 godzi od przyjęcia leku. Zwykle są bardzo nasilone i wymagają leczenia.
Nadwrażliwość na niesteroidowe leki przeciwzapalne często występuje u chorych na astmę z towarzyszącymi objawami przewlekłego zapalenia zatok i błony śluzowej nosa, często z polipami nosa i zatok przynosowych. Zespół tych chorób, ponieważ zwykle występują razem nawywany jest triadą aspirynowa (nadwrażliwość na aspirynę i jej pochodne, astma, przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa i błony śluzowej nosa).
Pacjenci chorujący na astmę z objawami nadwrażliwości na pochodne salicylanów zwykle mają cięższy przebieg choroby i wymagają wyższych dawek leków przeciwastmatycznych. Często też są operowani z powodu nawracających polipów nosa utrudniających oddychanie przez nosa i będących przyczyną nasilonych objawów nieżytu nosa.
Zaleca się unikania niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).
Pacjent z objawami ubocznymi po zażyciu niesteroidowych leków przeciwzapalnych powinien zgłosić się do swojego lekarza celem dalszej diagnostyki. Taka diagnostyka przeprowadzana jest w specjalistycznych ośrodkach alergologicznych. Zwykle w warunkach szptalnytch wykonuje się próby prowokacyjne (najczęściej doustne, czasami donosowe lub odoskrzelowe) z aspiryną lub z lekiem, który powoduje objawy. Po potwierdzeniu rozpoznania pacjent powinien uzyskać informacje o możliwości wystąpienia rekcji krzyżowych między różnymi NLPZ i otrzymać listę leków przeciwwskazanych i bezpiecznych.
Każdy chory z podejrzeniem astmy aspirynowej powinien konsultować z lekarzem stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych, szczególnie kupowanych bez recepty. W szczególnych wypadkach podejmuje się próby odczulania chorych z nadwrażliwością na salicyllany. Decyzję o odczulaniu aspiryną podejmuje lekarz alergolog.
Kontrola i leczenie
Astma jest przewlekłą chorobą, która charakteryzuje się dużą zmiennością nasilenia objawów. Poważnym utrudnieniem w leczeniu astmy jest również różnorodność czynników, które mogą wpływać na jej ataki – począwszy od stanów emocjonalnych, poprzez drażliwe zapachy, kończąc na nietypowych alergiach. Z różną częstością w ciągu dnia i nocy występuje, czy też nasila się duszność i kaszel. Objawy te są często powodem nocnych przebudzeń. Celem terapii astmy jest zminimalizowanie lub całkowite zniesienie tych dolegliwości oraz ograniczenie potrzeby stosowania wziewnych leków ratunkowych. Pojęcie „pełna kontrola choroby” oznacza stan w którym nie występują dolegliwości i nie ma konieczności stosowania leków ratunkowych. Stan taki można osiągnąć i utrzymać u większości pacjentów z astmą, jednak wymaga to regularnego i poprawnego stosowania leków.
Rola pacjenta w leczeniu astmy jest kluczowa w dobrej kontroli choroby. Istotne jest tutaj zwłaszcza stosowanie zaleceń lekarskich dotyczące trybu życia oraz prawidłowego i systematycznego stosowania leków. Narzędzia kontroli astmy – takie jak np. dzienniczek czy peakflowmetr – pozwalają na zdobycie informacji o przebiegu tej choroby i tym samym skuteczniejszą walkę z astmą. W ten sposób można doprowadzić do stanu, w którym chory nie odczuwa żadnych negatywnych skutków astmy i jest w stanie prowadzić normalne życie niezakłócane atakami kaszlu czy też duszności.
- Mamy leki, które skutecznie kontrolują chorobę,
- Właściwie stosowane leki powodują, że objawy ustępują całkowicie lub pojawiają się rzadko brak odpowiedzi na prawidłowo stosowane leczenie zdarza się rzadko, pacjenci tacy wymagają poszerzenia diagnostyki i poszukiwania przyczyn tego stanu. Tacy chorzy muszą być pod opieką specjalistów alergologów lub pulmonologów.
Terapia farmakologiczna
Leki stosowane na co dzień w astmie dzieli się na dwie podstawowe grupy:
- Leki kontrolujące przebieg choroby (stosowane przewlekle, codziennie, niezależnie od objawów choroby)
- Leki ratunkowe (objawowe – znoszą uczucie duszności, stosuje się je zwykle doraźnie do przerwania ataku astmy)
Leki podawane są w postaci inhalacji lub w tabletkach. W ciężkich stanach stosuje się również zastrzyki. Nowoczesne leczenie astmy polega przede wszystkim na łączeniu w jednym inhalatorze leku przeciwzapalnego i objawowego. Dzięki zaawansowaniu leków oraz ich dostępności chorzy cierpiący na astmę nie muszą być leczeni przez specjalistę, jednak wymaga to ścisłej współpracy z lekarzem prowadzącym i prawidłowego stosowania leków.
Wyjątkiem jest sytuacja chorych na astmę ciężką, dla których leczenie wymaga wysokich nakładów finansowych oraz specjalistycznej i najczęściej długotrwałej opieki opartej na indywidualnej terapii. Warto dodać, iż leczenie astmy ciężkiej dla systemu zdrowia jest kilkunastokrotne droższe niż leczenie zwykłej postaci tej choroby.
W leczeniu astmy istotne jest to, iż brak objawów tej choroby nie może oznaczać przerwania samego leczenia. Nieleczona astma może prowadzić do ciężkich, nawracających zaostrzeń, a w dłuższej perspektywie do rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i jej powikłań, w tym niewydolności oddechowej i niedotlenienia organizmu ze wszystkimi tego konsekwencjami pod postacią udarów mózgu, zawałów serca, niewydolności układu krążenia, zaburzeń czynności wątroby i nerek, zaburzeń wytwarzania krwinek czerwonych wynikających z niedotlenienia organizmu.
By leczenie było skuteczne należy dążyć do sytuacji, w której pacjent jest świadomy swojej choroby, zna przyczyny, dla których zażywa konkretne leki oraz wie jakie konsekwencje wiążą się z jednostronnym zarzuceniem terapii.
Aerozoloterapia – Leki wziewne
Astma jest zapalnym chorobą dróg oddechowych i kluczową formą leczenia jest dostarczanie substancji leczniczych bezpośrednio do źródła problemu, poprzez stosowanie aerozoli wdychanych przy pomocy inhalatora lub nebulizatora. Lek szybko trafia tam gdzie ma działać – bezpośrednio na błonę śluzową oskrzeli. Dzięki temu można stosować niższe dawki leków, które działają w miejscu podania, a nie ogólnoustrojowo. Pozwala to skutecznie leczyć objawy choroby, unikając jednocześnie objawów niepożądanych.
Wśród leków wziewnych wyróżniamy –
- Inhalator osobisty MDI
- Spejser
- Turbuhaler
- Aerolizer
- Novolizer
- Nebulizator
Czy astmę można wyleczyć?
Astma, mimo dotychczas osiągnięć w badaniach nad jej przyczynami oraz rozwoju farmakologii, jest na ten moment chorobą nieuleczalną. Współczesna medycyna potrafi osiągnąć taki stan u chorego, który nie odczuwa negatywnych skutków swojej choroby. Wiąże się to jednakże z dostępnością leków i ich prawidłowym stosowaniem zgodnie ze wskazówkami lekarza.
Brak objawów wynikający z przyjmowania leków nie oznacza jednak wyleczenia z choroby. Chorzy, którzy zrezygnowali z leczenia astmy, po pewnym czasie zaczynają ponownie odczuwać jej objawy, często z większą siłą. Lekceważenie tych objawów może prowadzić do wykształcenia się astmy ciężkiej i tym samym do drastycznego pogorszenia jakości życia chorego, a przede wszystkim wiąże się z większymi kosztami tej choroby – dla systemu zdrowia jak i przede wszystkim dla samego chorego.
Dlatego tak ważne jest by astma była systematycznie kontrolowana przez lekarza oraz prawidłowo i świadomie leczona przez chorego. Gwarantuje to zatrzymanie jej objawów i możliwość prowadzenia normalnego życia, włącznie z uprawianiem sportu czy prowadzaniem wymagającej sporej aktywności psychofizycznej pracy.
Jak zarządzać astmą?
Fundamentem sukcesu w zarządzaniu astmą jest zbudowanie prawidłowej komunikacji między chorym a lekarzem, dotyczącej uświadomieniu pacjentowi astmy jako choroby dającej się kontrolować. Astmą można zarządzać za pomocą określonych narzędzi, można ograniczać dolegliwości z nią związane i hamować jej rozwój. Jest to wówczas działanie celowe, a klucz do sukcesu w postaci wyeliminowania objawów astmy leży najczęściej w rękach samego chorego. Astma, mimo iż nieuleczalna, staje się wówczas elementem życia, który nie przeszkadza w korzystaniu z jego uroków.
Pierwszym etapem w zarządzaniu astmą jest jej prawidłowe wykrycie. Niestety obecnie astma jest niedodiagnozowana u chorych mających jej wstępne objawy. Na terenie województwa łódzkiego 50% i nawet 70% dzieci miało niedodiagnozowaną astmę. Według danych z badania ECAP tylko 32% chorych miało postawione wcześniej rozpoznanie. Najczęstszym problemem w rozpoznaniu astmy są jej mało charakterystyczne objawy na początku tej choroby, obecne również przy przeziębieniach, chronicznym zmęczeniu czy też alergii. W związku z tym konieczne są tutaj odpowiednie umiejętności lekarzy pierwszego kontaktu oraz lekarzy medycyny rodzinnej, którzy potrafią rozpoznać objawy astmy i skierować chorego do specjalisty – alergologa, pulmonologa. Postawiona przez nich diagnoza może być już realizowana przez lekarza medycyny rodzinnej.
Kolejny etap to właściwe leczenie – przy obecnie dostępnych lekach jest możliwe niemal całkowite wyeliminowanie negatywnych efektów astmy. Niestety ponad 70% respondentów badania AIRCEE zgłaszało dzienne objawy astmy oskrzelowej minimum raz w tygodniu, a 20% codziennie. Prawie połowa chorych miała objawy nocne, z czego u 11% pojawiały się one każdej nocy. Hospitalizowanych z powodu astmy w ostatnim roku było 18% badanych, a blisko połowa była zmuszona korzystać z pomocy doraźnej. Blisko 50% chorych przyjmowało leki rozkurczowe, a zaledwie 27% było leczonych glikokortykosteroidami wziewnymi.
Trzecim etapem jest konsekwentne stosowanie leków – nawet w sytuacji gdy objawy choroby nie występują. Ponieważ astma jest chorobą obecnie niewyleczalną, brak właściwego i długotrwałego leczenia oraz jego zaprzestanie może łatwo doprowadzić do nawrotu choroby, z często bardziej uciążliwymi objawami. Zapobiega temu współczesna farmakologia, która tworzy leki bez efektów ubocznych (lub minimalnymi). Zaletą dostępnych obecnie leków jest także ich uniwersalność i łatwość w zażywaniu. Przykładem osoby, która potrafi doskonale zarządzać astmą jest Martyna Wojciechowska, która mimo tej choroby potrafi prowadzić niesamowicie aktywny tryb życia. Piłkarz, reprezentant Polski Damian Gorawski jest przykładem osoby, która mimo astmy potrafi zawodowo uprawiać sport. Jednak jest także przykładem jakie efekty przynosi „samowolne” odstawienie leków – przed Mundialem 2006 spowodowało to jego absencję na tej imprezie, związaną z nagłym nawrotem choroby do czego sam Damian Gorawski się przyznaje1.
O tym, że skutecznie można zarządzać swoją astmą świadczą także przykłady z zagranicy – wg danych z 2000 roku na astmę choruje 11 proc. narciarzy biegowych w Szwecji i 15 proc. w Finlandii, co dziesiąty skandynawski łyżwiarz figurowy, 17 proc. fińskich pływaków, 11 proc. amerykańskich piłkarzy, 20 proc. brytyjskich płetwonurków oraz 7-26 proc. lekkoatletów w Stanach Zjednoczonych. Na letnich igrzyskach w Los Angeles u 11 proc. sportowców amerykańskich występowały astmatyczne objawy. Tymczasem drużynie USA przyznano 174 medale, z czego 41 cierpiącym na astmę. Ze zdrowych zawodników tylko co czwarty zdobył medal, z astmatyków nagrodzono zaś co drugiego. Chorowali na nią również pływacy: dziewięciokrotny medalista olimpijski Mark Spitz oraz czterokrotna złota medalistka olimpijska Amy Van Dyken2.
