O alergii

Różne rodzaje alergii powoduje różne objawy. Reakcja alergiczna dotyka zazwyczaj określonego narządu lub zespołu tkanek czy komórek. Alergie miejscowo objawia się najczęściej w takich miejscach jak:

• nos (nieżyt nosa, zapalenie śluzówki),
• oczy (łzawienie, zapalenie spojówki),
• skóra (wysypki, bąble, świąd),
• drogi oddechowe (świszczący oddech, duszność),
• drogi pokarmowe (nudności, biegunki).

Bardzo rzadkie są reakcje ogólnoustrojowe związane z alergią i dotyczą zazwyczaj uczuleń na jad takich owadów jak pszczoły, osy czy szerszenie. Objawy te mają zazwyczaj charakter anafilaksji i skutkują tak poważnymi dolegliwościami jak niewydolność oddechowa czy zapaść układu krążenia. Brak odpowiedniej pomocy w takim stanie może doprowadzić nawet do zgonu.

Najczęstsze objawy na najczęściej występujące alergie zostały wyszczególnione poniżej –

• alergia na roztocza często wiąże się z porannym uczuciem zatkania nosa i spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła. W przypadku nieleczenia alergii na roztocza mogą pojawić się objawy astmy, atakującej głównie w nocy.
• alergia na pyłki roślin objawia się najczęściej katarem siennym, napadami kichania, świądem nosa, łzawieniem spojówek, niekiedy wypryskami skórnymi.
• uczulenie na sierść zwierząt przejawia się najczęściej w dzień pylenia zaczerwienieniem spojówek, łzawienie, niekiedy także katar i kichanie, objawy dotyczą nie tylko sierści, lecz także mogą być reakcją na złuszczony naskórek, ślinę, mocz. W związku z tym objawy mogą się pojawić także w trakcie nieobecności zwierzęcia w pomieszczeniu, w którym alergik przebywa.
• objawy alergii na pleśnie dotyczą głównie dróg oddechowych, którymi do organizmu dostają się zarodniki pleśni. W przypadku alergii na pleśnie może się pojawić zapalenie krtani, świszczący oddech, duszności, nieżyt nosa.
• alergie pokarmowe wywołują zazwyczaj pokrzywkę, atopowe zapalenie skóry, nudności, biegunki.

Warto pamiętać, że alergia jest chorobą bardzo dynamiczną, dlatego nawet te same alergeny mogą wywoływać różne odmiany objawów. Niekiedy objawy alergiczne mogą być mylone z innymi chorobami czy urazami, jak przeziębienia, podrażnienie skóry, zatrucia pokarmowe czy niealergiczny nieżyt nosa. Za każdym razem niezbędna jest konsultacja lekarska, która za pomocą odpowiednich badań pozwoli ustalić charakter i przyczynę alergii.

Przyczyny rozwoju alergii nie są do końca jasne. Trudno jednoznacznie potwierdzić lub obalić rolę określonego czynnika, choć wskazuje się na kilka przyczyn mających poważny wpływ powstanie i rozwój chorób alergicznych:

• genetyka – istnieją poszlaki wskazujące na istotny wpływ genów na powstanie alergii – szacuje się, że od 40% do 80% chorych odziedziczyło skłonności alergiczne po swoich przodkach. Istnieje również prawdopodobieństwo, iż wszyscy ludzie mają genetyczną skłonność do alergii, jednak nie u wszystkich osób kończy się ona chorobą
• zmiany w stylu życia – wzrastająca sterylność miejsc prowadzenia życia spowodowała mniejszy kontakt z powszechniej w przeszłości występującymi substancjami. Higiena oraz nowe wzorce zachowań wyeliminowały całkowicie lub znacząco z codziennego kontaktu czynniki, z którymi nasi przodkowie stykali się permanentnie. Ograniczony od nich całkowicie lub częściowo organizm reaguje na ich obecność w sposób nieprawidłowy w postaci reakcji alergicznej. Dowodem na to jest liczba i charakter niektórych alergii w krajach rozwiniętych, które prawie w ogóle nie mają swojego odpowiednika w krajach uboższych.
• czynniki środowiskowe – ze zmianą stylu życia wiąże się także zmiana środowiska. W ludzkim otoczeniu zaczęły dominować tworzywa sztuczne, pokarmy otrzymywane z wykorzystaniem czynników chemicznych czy dym papierosowy. Współczesne miasta są także pełne spalin i pyłów, które w zależności od stężenia są w różny sposób traktowane przez ludzki organizm. Ponadto zmiany klimatyczne wywołują zmiany w pyleniu roślin, co skutkuje bardziej uciążliwymi objawami u osób uczulonych na pyłki.

Trudności we wskazaniu jednej konkretnej przyczyny leżą także w charakterze samej choroby – alergia jest bowiem chorobą bardzo różnorodną, mającą wiele objawów o różnej skali nasilenia. Istotny jest tu także fakt dużej ilości czynników wywołujących alergię, które przy ogromnej populacji chorych na alergię i wielości efektów jakie mogą wywołać, czynią wskazanie jednej głównej przyczyny wręcz niemożliwym.

Wstępną i najpopularniejszą metodą rozpoznania alergii są testy skórne. Przeprowadza je się poprzez nałożenie na skórę badanego roztworu z zawartością alergenu. Po nakłuciu skóry pacjenta roztwór wchodzi w reakcję z tkankami organizmu. Efekt w postaci bąbla daje podejrzenie, ale nie pewność istnienia alergii. Istnienie bąbla o średnicy powyżej 3 mm oznacza obecność przeciwciał swoistych dla danego alergenu. Testy skórne są szczególnie przydatne przy badaniu uczuleń na alergeny wziewne, natomiast ich zastosowanie w przypadku alergii pokarmowych ma mniejszą wartość.

Innym środkiem pozwalającym na wykrycie alergii jest badanie krwi chorego w celu wykrycia wysokości stężenia IgE. Wynik przekraczający normy stanowi podejrzenie istnienia alergii.

Wykrywanie alergii pokarmowych – zwłaszcza u dzieci – następuje w drodze diety eliminacyjnej. Z codziennego menu usuwa się odpowiednio kolejne produkty i obserwuje efekty. Brak reakcji alergicznej po usunięciu z diety danego pokarmu, świadczy o alergicznym wpływie tego pokarmu na chorego.

Rozpoznanie astmy polega przede wszystkim na przeprowadzeniu i analizie wyników spirometrii. Wartości parametrów – zwłaszcza FEV1 – niższe od standardowych, mogą świadczyć o istnieniu astmy.

Każdą z powyższych metod rozpoznawania chorób alergicznych poprzedza wywiad lekarski, gdzie lekarz zdobywa informacje na temat dotychczasowych objawów w kontakcie z podejrzanym alergenem, częstotliwości i dolegliwości objawów, ewentualnych innych chorób towarzyszących oraz występowania chorób alergicznych wśród rodziny. Wywiad lekarski jest także podstawą rozpoznania astmy.

Wśród rosnącej liczby chorób alergicznych warto zwrócić uwagę na alergie pokarmowe. Niepożądane reakcje na pokarmy należy nazywać nadwrażliwością na pokarm, jeżeli zaś został udokumentowany mechanizm immunologiczny to właściwym określeniem jest alergia pokarmowa.

Szacuje się, że alergie pokarmowe dotykają 6% dzieci oraz 2-4% dorosłych, przy czym stężenie alergenu wywołujące reakcję alergiczną może być zupełnie inne dla osób, które wykazują alergię na ten sam pokarm. U części dzieci alergie pokarmowe mijają wraz z wiekiem.

Praktycznie każdy pokarm może powodować reakcję alergiczną. Również objawy alergii pokarmowej są bardzo różnorodne i mogą dotykać skóry (wysypka, świąd, pokrzywka), układu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka) czy układu oddechowego (duszności, kaszel, obrzęk krtani). Najbardziej skrajną odpowiedzią organizmu na alergen jest wstrząs anafilaktyczny, który może doprowadzić nawet do śmierci.

Pokarmy, które najczęściej wywołują niewłaściwą reakcję organizmu, decyzją Unii Europejskiej muszą być wymieniane na opakowaniach produktów, jeśli są ich składnikami. Należą do nich:

1. Zboża zawierające gluten (tj. pszenica, żyto, jęczmień, owies, pszenica orkisz, kamut lub ich odmiany hybrydowe) i produkty pochodne.
2. Skorupiaki i produkty pochodne.
3. Jaja i produkty pochodne.
4. Ryby i produkty pochodne.
5. Orzeszki ziemne/orzeszki arachidowe i produkty pochodne.
6. Soja i produkty pochodne.
7. Mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozą).
8. Orzechy tj. migdały, orzechy laskowe, orzechy włoskie, orzechy nerkowca, orzechy pekan, orzechy brazylijskie, pistacje, orzechy makadamia i produkty pochodne.
9. Seler i produkty pochodne.
10. Gorczyca i produkty pochodne.
11. Nasiona sezamu i produkty pochodne.
12. Dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 mg/l w przeliczeniu na SO2.
13. Łubin i produkty pochodne.
14. Mięczaki i produkty pochodne.

Celem oznaczania produktów jest ostrzeżenie osób wrażliwych przed pokarmami, które mogą wywołać negatywną reakcję ich organizmu (nie tylko alergiczną). Dieta eliminacyjna jest bowiem podstawowym narzędziem walki z alergenami pokarmowymi.

Niekiedy można spotkać na opakowaniach produktów spożywczych zwrot „może zawierać”, co oznacza, że dany produkt, choć w składzie nie ma czynnika uczulającego, to jednak na linii produkcyjnej mógł zostać „zanieczyszczony” alergenami, np. orzechami.

W przypadku podejrzenia alergii pokarmowej należy zgłosić się do lekarza alergologa, który będzie w stanie odróżnić ją od nietolerancji pokarmowej, a przede wszystkim zaproponować właściwe dietę i leczenie.

Co to jest alergia?

Alergia to nadmierna reakcja organizmu na substancje zwane alergenami. Alergenami są najczęściej pyłki roślin, roztocze kurzu domowego, pleśnie, sierści zwierząt i pokarmy.

Pomyśl, czy jesteś alergikiem?

• masz katar z towarzyszącym świądem w nosie, kichaniem i obfitą wodnistą wydzieliną
• męczy cię przewlekły kaszel, szczególnie, jeśli jest suchy i/lub pojawia się po wysiłku (bieganie, jazda na rowerze itp.) czy intensywnym śmiechu, dmuchaniu balona lub zdmuchiwaniu świeczek na urodzinowym torcie
• okresowo odczuwasz duszność, szczególnie, jeżeli towarzyszy jej świst słyszalny podczas wydychania powietrza
• masz okresowo biegunki, wzdęcia lub wymioty, które nie są spowodowane niestrawnością lub infekcją
• zaobserwowałeś u siebie suchą swędzącą skórę, kiedyś na skórze wystąpiły nagle i szybko ustąpiły zaczerwienienie lub bąble
• wystąpiła kiedyś sytuacja nagłego obrzęku warg, języka lub krtani

Jeżeli zaobserwowałeś któryś z powyższych objawów to istnieje duże prawdopodobieństwo, że jesteś alergikiem. Powiadom o tym swojego lekarza, a on skieruje cię do specjalisty.

Dlaczego jesteś alergikiem?

Skłonność do chorób alergicznych jest w dużym stopniu dziedziczna. Jeżeli cierpią na nią oboje rodzice, dziecko też pewnie będzie alergikiem (prawdopodobieństwo wynosi ponad 60%). Geny to jednak nie wszystko. Wyniki ostatnich badań sugerują, że zmieniające się środowisko i zmiana naszych zachowań, będące wynikiem rozwoju cywilizacji, są odpowiedzialne za epidemię alergii.

Co w naszym otoczeniu sprzyja alergii?

Narażenie na dym papierosowy i spaliny, szczególnie silników wysokoprężnych oraz ekspozycja na duże stężenia silnych alergenów takich jak sierść kota. może szczególnie przy predyspozycji rodzinnej doprowadzić do rozwoju alergii.

Co w naszym otoczeniu przeciwdziała rozwojowi alergii?

Znacznie niższa częstotliwość występowania chorób alergicznych wśród mieszkańców wsi tłumaczona jest nie tylko mniejszym narażeniem na spaliny, ale przede wszystkim dorastaniem dzieci w kontakcie ze zwierzętami hodowlanymi i ich odchodami. Czy tyko życie na wsi zabezpiecza przed alergią? Wykazaliśmy, że również w środowisku wielkomiejskim można odnaleźć miejsca, w których jest zdecydowanie mniej alergików! Są nimi domy dziecka. Dzieci z domów dziecka od pierwszych lat a nawet miesięcy życia, przebywają w zupełnie odmiennym środowisku niż dzieci wychowujące się w rodzinach. Z jednej strony, dzieci te pochodzą zwykle z rodzin wielodzietnych, są narażone na częstsze infekcje bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze. Z drugiej strony, prowadzą bardziej higieniczny tryb życia niż dzieci w rodzinach, tzn. posiłki spożywają regularnie, chodzą spać o wczesnej porze, przebywają w posprzątanych pomieszczeniach.

W jaki sposób lekarze rozpoznają u ciebie alergię?

Alergię najczęściej rozpoznaje się jeśli objawy występują wkrótce po zadziałaniu alergenu. Katar sienny to prawdopodobnie wyciek z nosa, kichanie, pieczenie spojówek oraz łzawienie, bez wcześniejszego przeziębienia. Astmę sugerują: kaszel, duszność, świszczący oddech. Rozpoznanie alergii pokarmowej jest możliwe, gdy występuje zaczerwienienie i swędzenie skóry po zjedzeniu niektórych pokarmów. Reakcją alergiczną jest również obrzęk skóry, bolesność, nasilona pokrzywka (wysypka na skórze), ból brzucha po użądleniu osy lub pszczoły.

Dla potwierdzenia rozpoznania alergii stosuje się różne rodzaje badań takie jak np. testy skórne. Polegają na wprowadzeniu bezpośrednio do skóry lub nałożeniu na nią alergenów w bardzo małym stężeniu. Zaczerwienienie pojawiające się w miejscu kontaktu alergenu ze skórą świadczy o uczuleniu. Pobiera się również krew aby zmierzyć stężenie tzw. immunoglobuliny IgE. Wysoka wartość IgE, przekraczająca ustalone normy, świadczyć może o alergii.

W przypadku podejrzenia alergii pokarmowej stosuje się tzw. diety eliminacyjne w celu wykrycia substancji uczulającej. Polegają one na wykluczaniu z diety po kolei potraw podejrzanych o wywoływanie alergii. U małych dzieci częste są alergie na białko mleka krowiego, lub substancje zawarte w pieczywie. Aby sprawdzić, co było przyczyną dolegliwości u dziecka, można na pewien czas wykreślić te produkty z jadłospisu dziecka. Badaniami, które pomagają w rozpoznaniu astmy, są tzw. badania spirometryczne. Polegają one na wykonywaniu pomiarów prędkości i objętości wdychanego i wydychanego powietrza w drogach oddechowych. W astmie dochodzi zazwyczaj do zmniejszenia ilości powietrza wydychanego z maksymalnym natężeniem w ciągu pierwszej sekundy. Po podaniu leków rozszerzających oskrzela wartość ta ulega poprawie.

Czy możesz być skutecznie leczony?

Leczenie alergii to przede wszystkim eliminacja substancji uczulającej z otoczenia lub z diety. Przykłady: Jeżeli jesteś uczulony na alergeny obecne w kurzu domowym, w domu nie powinno być ciężkich zasłon, kap, poduch, dywanów, pluszowych zabawek. Książki muszą stać w zamkniętej bibliotece. Częste wietrzenie i odkurzanie na mokro zmniejszą dolegliwości.

Ciężko się pożegnać z ukochanym zwierzęciem, ale może to być konieczne. Sierść bardzo silnie uczula, a jej pozostałości utrzymują się jeszcze przez wiele tygodni po rozstaniu z kotem czy psem.

Niektórych alergenów nie da się wyeliminować całkowicie. Lekarz alergolog zaproponować ci może wówczas odczulanie. Odczulanie polega na podawaniu przez 3-5 lat coraz większej dawki rozcieńczonej substancji uczulającej, dzięki czemu twój organizm ma szansę przyzwyczaić się do niej. Żeby zmniejszyć dolegliwości, stosuje się różne leki w zależności od objawów. Leczenie jest długotrwałe, wymaga dyscypliny, pogodzić się trzeba ze zmiennym przebiegiem choroby.

Skutki nie leczenia

Jeżeli nie leczysz się lub nie przestrzegasz w pełni zaleceń specjalisty to możesz doprowadzić do rozwoju powikłań takich jak:

• ciężka postać choroby alergicznej, z którą wiąże się konieczność przyjmowania leków w większych dawkach oraz ryzyko dodatkowych wizyt lekarskich i pobytów w szpitalu,
• zahamowanie wzrostu i rozwoju,
• a nawet zgon w szczególnie zaniedbanych sytuacjach.

Czy mogłeś zapobiec chorobie alergicznej?

Należy stosować następującą strategię zapobiegania chorobom alergicznym, szczególnie u dzieci, których rodzice, dziadkowie lub rodzeństwo cierpią na chorobę alergiczną:

• wykluczenie ekspozycji na dym tytoniowy
• wyłączne karmienie piersią do 4-6 miesiąca życia
• ograniczanie ekspozycji na alergeny, według zaleceń lekarza.